Farm-to-Fork strategie gooit de befaamde ‘1169/2011’ op de schop: dit betekent het voor etikettering

Artikel geüpdatet in juni 2023

De Farm-to-Fork strategie die de Europese Commissie in 2020 aannam, moet consumenten helpen om gezondere en duurzamere voedingskeuzes te maken. Dat heeft gevolgen voor de Europese Verordening over voedselinformatie. In dit artikel is te lezen welke wijzigingen er mogelijk komen in Verordening 1169/2011 en wanneer.

De ‘Farm-to-Fork strategie’ is een kernelement uit de Europese Green Deal. Hierin wordt uiteengezet hoe Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent moet worden. Daarbij moet duurzaamheid in elke schakel van de voedselvoorzieningsketen een rol spelen en moet iedereen – van landbouwer tot consument – hierbij betrokken worden. Om dit te kunnen bereiken heeft de Europese Commissie in de Farm-to-Fork doelen vastgesteld voor een eerlijk, gezond en milieuvriendelijk voedselsysteem. Zo heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan om een aantal bepalingen in Verordening 1169/2011 te herzien. Het gaat om de volgende onderwerpen:

Verplichte voedingswaardevermelding op voorzijde en voedingsprofielen
Uitbreiding verplichte oorsprongs- of herkomstaanduidingen
Herziening van datummarkeringen
Verplichte ingrediëntenlijst en voedingswaardevermelding voor alcoholische dranken

1. Vermelding voedingswaarde op voorzijde en voedingsprofielen

Om te zorgen voor een eerlijk, gezond en milieuvriendelijk voedselsysteem heeft de Europese Commissie voorgesteld om verplichte geharmoniseerde vermelding van de voedingswaarde op de voorzijde van de verpakking te plaatsen. Dit is terug te vinden in een officieel verslag van de Europese Commissie. Deze verplichte vermelding moet ervoor zorgen dat consumenten een geïnformeerde en gezondheidsbewuste keuze kunnen maken.

Daarnaast is de Europese Commissie van plan om voedingsprofielen aan te maken, zodat wordt beperkt dat via claims voedingsmiddelen met een te hoog vet, suiker- en/of zoutgehalte gepromoot worden. Dit houdt in dat claims op voedingsmiddelen alleen toegestaan zijn als deze aan een bepaald voedingsprofiel voldoen. Deze voedingsprofielen dienen ook om de overgang naar gezondere voeding en de herformulering van voedingsmiddelen te stimuleren.

De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft in april 2022 een advies uitgebracht over de voedingsprofielen. Hierbij heeft de EFSA aangegeven welke nutriënten van belang zijn voor de volksgezondheid, welke voedingsgroepen een belangrijke rol spelen in Europese diëten en welke wetenschappelijke criteria aangehouden moeten worden voor deze nutriënten en voedingsprofielen.

Uit onderzoek van het Joint Research Centre (JRC) blijkt dat consumenten over het algemeen voedingsetiketten op de voorkant van de verpakking waarderen als een snelle en gemakkelijke manier om voedingsinformatie te verkrijgen bij het nemen van aankoopbeslissingen. Minder complexe etiketten vergen minder aandacht en tijd om te verwerken. Ook lijken consumenten over het algemeen de voorkeur te geven aan eenvoudige, kleurrijke en samenvattende etiketten op de voorkant van de verpakking. Front-of-pack labelling kan consumenten helpen bij het maken van gezondere voedselkeuzes. Bovendien lijkt het levensmiddelenfabrikanten te stimuleren om de voedingswaarde van hun producten te verbeteren.

2. Uitbreiding verplichte oorsprongs- of herkomstaanduidingen

De Europese Commissie overweegt ook om de verplichte oorsprongs- of herkomstaanduidingen uit te breiden. Op dit moment is dit alleen verplicht voor onder andere olijfolie en voorverpakt vers vlees. Dit zal betekenen dat er voor meer producten een verplichte oorsprongs- of herkomstaanduiding gaat gelden. Het gaat dan om producten zoals zuivel, vlees als primair product in verwerkte producten, konijnenvlees, wild vlees, rijst, durumtarwe in pasta, aardappels en tomaten in tomaatproducten. Consumenten worden op deze manier beter in staat gesteld om de oorsprong van voedsel te identificeren om zo een beter geïnformeerde en duurzamere voedselkeuze te kunnen maken. Er wordt nog gediscussieerd over of de herkomst moet worden vermeld op EU/non-EU, nationaal of regionaal niveau. Voor honing stelt de EC een verplichte vermelding van alle afzonderlijke lidstaten en derde landen van herkomst voor.

3. Herziening van ‘Te gebruiken tot’ en ‘Ten minste houdbaar tot’

In de Farm-to-Fork strategie staat ook dat voedselverspilling moet worden tegengegaan. Uit een studie van de Europese Commissie uit 2018 blijkt dat 10% van de voedselverspilling in Europa kan worden gekoppeld aan de datummarkeringen ‘Te gebruiken tot’ en ‘Ten minste houdbaar tot’. De Europese Commissie heeft daarom besloten om de regels omtrent de datummarkeringen te herzien om zo het misverstand en misbruik van de uiterste consumptiedatum en houdbaarheidsdatum aan te pakken. De EC stelt voor om de THT vermelding te vervangen door ‘THT, vaak goed na’. Uit consumentenonderzoek, tussen maart 2021 en juni 2022, blijkt dat bij gebruik van de formulering ‘THT, vaak goed na‘ het minste voedsel werd verspild. De EC wil deze gewijzigde formulering daarom via een versnelde procedure doorvoeren in Europa. De wijziging zal opgenomen moeten worden in bijlage 10 van Verordening 1169/2011. Na invoering zal er een overgangsperiode van 3 jaar van toepassing zijn.

4. Verplichte ingrediëntenlijst en voedingswaardevermelding alcoholische dranken

In februari 2021 heeft de Europese Commissie het ‘Europe’s Beating Cancer Plan’ aangenomen. Hieruit volgt dat de Europese Commissie een voorstel gaat doen om voor alle alcoholische dranken met een alcoholpercentage van 1.2% of meer een vermelding van de ingrediëntenlijst en de voedingswaarden te verplichten. Voor wijnbouwproducten gaat deze verplichting al per 8 december in.

Uit de marktanalyse van het JRC blijkt dat de alcoholindustrie in de EU de mogelijkheid om op vrijwillige basis ingrediënten- en voedingswaarde-informatie op etiketten van alcoholische dranken te vermelden al heeft omarmd. Met name de bierindustrie loopt voorop door voor ongeveer 90% van de bieren op de markt een ingrediëntendeclaratie te verstrekken.

De Europese Commissie onderzoekt of de verplichte vermelding direct op het etiket (‘on-label’) geplaatst moet worden, of dat het via een QR-code (‘off-label’) vermeld kan worden. Via de QR-code wordt de consument naar de website verwezen waar de ingrediëntenlijst en voedingswaarden beschikbaar zijn. Ook hierbij streeft de Europese Commissie ernaar om zo veel mogelijk de regels te harmoniseren binnen de hele Europese Unie.

Huidige status

Nadat de Europese Commissie het voorstel heeft gedaan om Verordening 1169/2011 te herzien, zijn er in ‘impact-assessments’ uitgevoerd in de periode van 23 december 2020 tot 4 februari 2021 voor de verplichte voedingswaarde op de voorzijde, de voedingsprofielen, de oorsprong- en herkomstaanduidingen en de datummarkeringen.

Voor de verplichte vermelding van de ingrediëntenlijst en de voedingswaarden voor alcoholische dranken zijn de ‘impact-assessments’ uitgevoerd van 24 juni 2021 tot 22 juli 2021. Met deze ‘impact-assessments’ worden burgers en belanghebbenden geïnformeerd over de plannen van de Europese Commissie en kon er feedback gegeven worden over het voorstel. Daarnaast zijn er studies uitgevoerd en heeft de Europese Commissie burgers en belanghebbenden uitgenodigd om bij te dragen aan verschillende raadplegingen. Op deze manier konden burgers en belanghebbenden hun standpunten delen en kon de Europese Commissie aanvullende informatie meenemen voor de herziening. Eind december 2021 was er ook een publieke openbare raadpleging om feedback en standpunten te verzamelen.

De bevindingen van het JRC zullen worden meegenomen in de huidige en toekomstige beleidsvorming op het gebied van voedselinformatie. Ze zullen met name worden gebruikt als wetenschappelijke onderbouwing voor de lopende herziening van Verordening 1169/2011. Daarnaast zullen de bevindingen van het JRC ook dienen ter ondersteuning van de voorbereidende werkzaamheden voor toekomstige wetgevingsvoorstellen van de EC, zoals het wetgevingskader voor duurzame voedselsystemen (FSFS) en het kader voor duurzaamheidsetikettering voor levensmiddelen. Hoewel aanvankelijk werd verwacht dat de EC eind 2022 een beslissing zou nemen over het voorstel tot herziening van Verordening 1169/2011, is dit tot op heden nog niet gebeurd.